بیت‌کوین قبل از تبدیل شدن به یک جایگزین جدی برای سیستم پرداخت موجود راه طولانی‌ای را در پیش دارد اما مزایا و نقلط قوت ان برای تبدیل شدن به پول رایج غیرقابل انکار است.
شادی بزرگی / کارشناس اقتصادی
بیت کوین چیست؟
بیت‌کوین یک ارز دیجیتالی یا رمزنگاری‌شده است که از آن به‌عنوان پول مجازی نیز یاد می‌شود. در واقع نوعی نوآوری اینترنتی با کارکرد مشابه پول بی‌پشتوانه و یک واحد پول دیجیتال است که از طریق الگوریتم‌های پیچیده ریاضی به دست می‌آید و تولید آن مستلزم در اختیار داشتن کامپیوترها و سخت‌افزارهای قدرتمند است. ساتوشی ناکاموتو نام مستعار فرد یا گروهی است که نظریه بیت‌کوین را در ۲۰۰۷ شروع کرد و در ۲۰۰۸ از طریق سایت بیت‌کوین به کاربران اجازه ثبت دامنه به‌طور ناشناس داده شد که در حال حاضر مورد قبول بیت‌کوین است. ناکاموتو در مقاله‌ای، بیت‌کوین را راهی برای جلوگیری از جعل پول معرفی و مهم‌ترین‌‌انگیزه ایجاد آن را ناکامی پول‌های با پشتوانه در جلوگیری از بحران مالی ۲۰۰۸ اعلام کرده است و آن را پولی دانست که به‌رغم عدم حمایت دولت‌ها و سیستم‌های بانکی، تحت تاثیر سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی مالی و دزدی های بانکداران و سیاستمداران قرار نمی‌گیرد. در سال ۲۰۰۹ استاندارد جدیدی برای ارزش‌گذاری بیت‌کوین از طریق محاسبه هزینه برق مصرفی جهت عملیات رایانه‌ای تولید آن تعریف شد که در آن زمان برابر ۰۳/۱۳۰۹ بیت‌کوین در ازای هر یک دلار تعیین شد.
اولین معامله دنیای واقعی بیت کوین
در سال ۲۰۱۰، یک برنامه‌نویس انجمن بیت‌کوین ۱۰۰۰۰ واحد بیت‌کوین را برای پرداخت در مقابل پیتزا به ارزش ۲۵ دلار پیشنهاد داد و اولین معامله دنیای واقعی بیت‌کوین شکل گرفته و به نام روز پیتزای بیت‌کوین ثبت شد و درهمان سال اولین قرارداد اختیار معامله بیت‌کوین در بازار فرابورس صورت پذیرفت. با گذر زمان و افزایش مقبولیت بیت‌کوین در سراسر دنیا موسساتی برای مبادله و تعیین برابری ارزهای مختلف دنیا از قبیل پوند انگلیس، رئال برزیل، یورو و… در مقابل این ارز دیجیتال تاسیس شدند. همچنین کاربردهای آن در جوامع نیز افزایش یافت. به‌طور مثال پذیرش آن برای پرداخت کمک‌های مالی توسط برخی موسسات، Bitpay اولین کیف پول الکترونیکی هوشمند، برنامه‌های کاربردی برای استفاده ipad و گوشی‌های Apple، بیت‌کوین‌های فیزیکی به نام سکه‌های کازینویی، تاسیس کیف پول و پلتفرم بیت‌کوین در سانفرانسیسکو و کالیفرنیا، پذیرش wordpress به‌عنوان روش پرداخت برای کاربران، پذیرش پرداخت بیت‌کوین توسط استارتاپ‌های جدید و متعدد به‌عنوان یک واسطه خدماتی، ایجاد اولین ATM بیت‌کوین‌ای در کالیفرنیا، شکل‌گیری اولین شرط‌بندی آنلاین و محبوبیت آن تا جایی ادامه داشت که نوجوانی ۱۲ساله با سرمایه‌گذاری ۱۰۰۰ دلاری بیت‌کوین در ۲۰۱۱ تنها به ارزش ۱۲ دلار آمریکایی، با رسیدن آن به یک میلیون دلار تمام‌انگیزه خود را برای کالج رفتن از دست داد. به دلیل محبوبیت معاملات بیت‌کوین در آسیا و همچنین پیش‌بینی حفظ ارزش بیت‌کوین نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌ها ارزش آن از قیمت یک اونس طلا برای اولین بار بالاتر رفت و در۱۰ آوریل ۲۰۱۳ به بالاترین قیمت خود رسید اما در ۲۰ آوریل ۲۰۱۳ هک شد و سقوط کرد.
وان‌کوین رقیبی برای بیت‌کوین
در سال ۲۰۱۵ با تجربیات کسب شده از بیت‌کوین نوع دیگری از دیجی ارزها به نام وان کوین با امنیت بالاتر در مقابل هک معرفی شد. گسترش روزبه‌روز بیت‌کوین در دنیا رویکرد کشورها را تغییر داد.
سنای آمریکا و بیت‌کوین
در حال حاضر آلمان، آمریکا و چین درصدد ایجاد جایگاه قانونی برای پول دیجیتال برآمده‌اند ولی هنوز آن را به‌عنوان پول نپذیرفته و سنای آمریکا درباره چیستی و جایگاه آن در آینده آمریکا جلساتی برگزار کرده و به‌رغم مجوز استفاده از بیت‌کوین برای مقاصد قانونی خرید وفروش و مبادله آن با دلار، نظارت دقیقی را بر تولیدکنندگان و مبادله‌کنندگان و کسب‌وکارهای مرتبط با آن اعمال می‌کند و در صورت نگهداری بیش از یک‌سال به آن مالیات تعلق می‌گیرد. از سال ۲۰۰۷ در چین آموزش‌ها و بسترهای استفاده از بیت‌کوین شکل گرفت و بعد از آن ژاپن در جایگاه دوم از نظر حجم معاملات بیت‌کوین قرار دارد.
بیت‌کوین در اقتصاد ایران
بیت‌کوین در اقتصاد ایران نیز هرچند با سهم کم وارد شده است. اخیرا یک شرکت سوئدی با رعایت تمام قوانین ضد پولشویی به قصد واسط سرمایه‌گذاران بیت‌کوین در ایران و اروپا سپرده‌های بیت‌کوین را در بورس ایران سرمایه‌گذاری و به پول ایران تبدیل می‌کند اما همچنان در ایران هیچ سرویس تبدیل دیجی ارزی موفق به اخذ مجوز از بانک مرکزی نشده است و خرید و فروش آن قانون مشخصی ندارد و ممنوعیت آن باعث ایجاد فعالیت‌های غیرقانونی و بازار سیاه خواهد شد.
یک راه طولانی
بیت‌کوین‌ها قبل از تبدیل شدن به یک جایگزین جدی برای سیستم پرداخت موجود راه طولانی را در پیش دارند اما مزایای آن غیرقابل انکار است. این ارز غیرقابل لمس، دستاوردهای واقعی به ارمغان آورده و ارزش آن تنها با توجه به تقاضای بازار و بدون کنترل و ردیابی و همچنین عدم تاثیرپذیری از اخبار روزمره از قبیل تورم یا کسری بودجه تعیین می‌شود. غیرقابل بازگشت بودن و داشتن حداقل ریسک تقلب، خطرات کمتری را برای بازرگانان به همراه دارد و ضمنا امکان مبادله آن بدون پرداخت هیچ‌گونه هزینه در هر زمان و مکان، آن را به ارزی جهانی و تسهیل‌کننده مبادلات بین‌المللی تبدیل و کمکی قابل توجه به صاحبان صنایع و فعالان اقتصادی خواهد کرد. همچنین به دلیل در دسترس بودن معاملات نهایی برای همگان با وجود نهانی بودن اطلاعات شخصی، شفافیت اطلاعات بالایی را رقم زده و قابل دستکاری توسط دولت و سازمانی نیست..
نقدهای وارده به بیت‌کوین
گذشته از مزایا، می‌توان آن را مورد اصابت نقدهای بسیاری نیز قرار داد.
۱ مهم‌ترین مزیت بیت‌کوین کمیابی آن معرفی شده است اما به‌رغم محدودیت تعداد بیت‌کوین با گذشت زمان پول‌های مجازی دیگری مانند وان کوین و اتریوم… معرفی خواهند شد و باید دید که آیا بیت‌کوین توان رقابت با همه آنها را دارد یا بعد از چند صباحی کنار گذاشته و پول دیگری جایگزین آن می‌شود.
۲ همان‌طور که در سال ۲۰۱۳ سایت مشهور silk Road به‌طور ناشناس به خرید و فروش غیرقانونی اسلحه و مواد مخدر و آموزش هک کردن ماشین‌آلات ATM پرداخت، ارزهای دیجیتال نیز به کمک مجموعه گسترده‌ای از فعالیت‌های پولشویی و ضداجتماعی از قبیل خرید و فروش مواد مخدر و سلاح، فحشا، قاچاق انسان و پورنوگرافی کودکان آمده است. هر چند طرفداران آن بیان می‌کنند که هر موسسه مالی و سیستم پرداختی دارای قابلیت بالقوه این فعالیت‌هاست و با وضع قوانین می‌توان مانع بروز آن شد اما این نکته نیز حائز اهمیت است که تنظیم مقررات سختگیرانه، تقاضا و به تبع آن ارزش بیت‌کوین را می‌تواند کاهش دهد.
۳ به سبب ماهیت کاملا مـجــازی بیت‌کوین، هیچ روش ایمنی و محافظتی برای خطاهای انسانی (کلمه عبور)، مشکلات فنی(خرابی هارددیسک و نرم‌افزارهای مخرب) یا هک برای آن وجود ندارد و حتی احتمال هک و حملات سایبری برای اسناد عمومی مالکیت بیت‌کوین نیز وجود دارد.
۴ باید توجه داشت که بزرگ‌ترین مرکز مبادلات بیت‌کوین یک سایت آنلاین سابق برای فروش کارت‌های بازی محبوب MAGIC است و به‌نظر نمی‌رسد که مبادله بر مبنای کارت‌های تجاری بازی، پایه‌ای صحیح برای یک سیستم پولی باشد و مسائل ارزی و پولی به مراتب پیچیده‌تر از محدودیت‌های مصنوعی موجود در نرم‌افزار بازی خواهد بود.
۵ هر چند ادعا می‌شود که بیت‌کوین از تصمیمات و سیاست‌های پیش‌بینی‌نشده حکومت‌ها مستقل است اما امکان مالکیت بیش از یک کیف پول برای هر شخص احتمال ایجاد تقاضای ساختگی و حبابی برای آن را افزایش می‌دهد.
۶ بیت‌کوین علاوه‌بر بازده سالانه بالا، نوسانات قیمتی شدیدی نیز در کوتاه‌مدت داشته است که این امر برای خریداران و فروشندگان امری ناخوشایند و محدودکننده کسب‌وکار به‌شمار می‌آید. با گذشت زمان بیشتر و مقبولیت آن در کسب وکارهای بیشتر و رسانه‌ها، نوسانات و حاشیه سود آن کم و درنهایت قیمت آن باثبات خواهد شد.
۷ با گسترش بیت‌کوین ارزش پول کشورها تنها به برابری بیت کوین تعیین خواهد شد و به نظر می‌آید که تغییرات بسزایی در رتبه بندی قدرت پول کشورها و شهرت بانک‌های مرکزی داشته باشد.
۸ بسیاری معتقدند که بیت‌کوین‌ها حباب‌های سفته‌بازی شبیه حباب‌های گل لاله هستند و بازار فعلی عمدتا بر پایه گمانه‌زنی‌ها شکل می‌گیرد.
۹ با افزایش تقاضای بیت‌کوین و صعود بیش از اندازه آن در مقایسه با طلا، بیت‌کوین می‌تواند پوشش‌دهنده بهتری مقابل ریسک تورم و نااطمینانی و در نتیجه تهدیدی برای سرمایه‌گذاران طلا و کامودیتی‌ها شناخته شود. هر چند این تئوری هنوز آزمایش نشده است اما بسیاری از شرکت‌ها درصددند با دیجیتالی کردن معاملات طلا، شفافیت، امنیت و سرعت بیشتری را به معاملات آن ببخشند.
جمع‌بندی
به‌طور کلی نظرات کاملا متناقضی مبنی‌بر تبدیل بیت‌کوین به یک ارز جهانی و دگرگونی اقتصاد مالی دنیا یا شکست آن در طول زمان در چرخه اقتصاد وجود دارد. به هر صورت باید جانب احتیاط را رعایت کرده و توصیه‌های عمومی برای هشدار خطرات احتمالی در بیت‌کوین را ارائه داد و همچنین قبل از ورود گسترده آن به کشور زیرساخت‌های نــرم‌افـزاری و سخت‌افزاری مناسب را ایجاد کرد. یقینا ورود ارز دیجیتالی بدون وجود زیرساخت‌ها در شرایط کنونی آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشت. اگر قبل از شکل‌گیری زیرساخت‌ها بیت‌کوین به‌عنوان یک موقعیت سرمایه‌گذاری پر بازده قلمداد شود موجب خروج سرمایه و همچنین کاهش ارزش پول داخلی خواهد شد. به دلیل گستردگی فعالیت‌های نامولد و فلج بودن بازوی تولیدی ایران شکل‌گیری بازار جدید و پربازده بیت‌کوین حجم وسیعی از سرمایه‌های سرگردان را این‌بار به جای بازار سکه و ارز به خود اختصاص خواهد داد.
با وجود تمام مزایا، معایب و حتی نقدهای وارد شده به بیت‌کوین تصویرسازی روشن از آینده آن کمی عجولانه به نظر می‌رسد و همچنان این پرسش در هاله‌ای از ابهام باقی است که «آیا بیت‌کوین‌ها پاسخی مناسب به نیاز سیستم پرداخت معاملات خواهند بود یا فقط ابزاری به‌منظور رونق سفته بازی و هدایت گله‌ای دارایی‌ها به سمت بیت‌کوین محسوب می‌شوند؟!»
منبع: فرهیختگان
