بانک مستقیم بانکی است که شعبه فیزیکی ندارد و خدمات خود را از راه دور و از طریق بانکداری آنلاین و بانکداری تلفنی ارائه می‌دهد.
به گزارش بانکینا، بانک مستقیم (که گاهی بانک بدون شعبه یا بانک اینترنتی هم نامیده می‌شود) بانکی است که هیچ شعبه فیزیکی ندارد و خدمات خود را از راه دور و از طریق بانکداری آنلاین و بانکداری تلفنی ارائه می‌دهد. هم‌چنین، ممکن است دسترسی از طریق پست، موبایل و دستگاه‌های خودپرداز (اغلب از طریق شرکای شبکه بین بانکی) را هم فراهم آورد. بانک‌های مستقیم با حذف هزینه‌های مربوط به شعب بانکی می‌توانند به میزان قابل توجهی صرفه‌جویی کنند و به مشتریان خود نرخ بهره بالاتر یا هزینه کمتری برای استفاده از خدمات ارائه دهند.
مفهوم یک بانک مستقیم با ظهور فناوری بانکداری آنلاین در اوایل دهه ۱۹۹۰ برجسته شد. این فناوری منجر به ایجاد تعدادی بانک مستقیم شد، گرچه بسیاری از این بانک‌ها تحت تملک بانک‌های سنتی بودند. تعدادی از بانک‌های مستقیم تنها حساب‌های پس‌انداز آنلاین ارائه می‌دهند که معمولا دارای نرخ بهره بالاتری نسبت به رقبای سنتی خود هستند؛ زیرا عملیات بانک‌های آنلاین می‌تواند بسیار مقرون به صرفه باشد.
از اواسط دهه ۲۰۰۰، بانکداری آنلاین و تلفنی تبدیل به پایه‌ای برای بانکداری خرده‌فروشی شده و بیشتر بانک‌ها این نوع بانکداری را وارد خدمات اصلی خود کرده‌اند. هم‌چنین، این بانک‌ها شبکه شعب خود را تغییر شکل یا کاهش اندازه داده‌اند تا بازتابی از مزایای بانکداری مستقیم را در خود داشته باشند.
تاریخچه بانک مستقیم
یکی از اولین بانک‌های مستقیم در جهان First Direct است که بانکداری تلفنی را در ۱ اکتبر سال ۱۹۸۹ در انگلستان برپا کرد. یکی از بانک‌های ایجاد شده پس از First Direct ،Midland Bank بود که پیشگام مفاهیم عدم وجود شعبه فیزیکی و خدمات ۲۴ ساعته از طریق یک مرکز تلفنی است. تجاری کردن اینترنت در اوایل دهه ۱۹۹۰، بزرگ‌ترین محرک در ایجاد مدل‌های کامل بانکداری مستقیم بوده است. هم‌زمان با دسترسی بیشتر اینترنت، بانک‌های سنتی هم از طریق ارائه خدمات بانکداری اینترنتی به تلاش برای کاهش هزینه‌های عملیاتی روی آوردند.
در این حین، بانک‌های اینترنتی یا «بانک‌های مجازی» ظاهر شدند. این بانک‌ها دارای زیرساخت بانکداری سنتی مثل داشتن شعب فیزیکی نبودند. این ویژگی صرفه‌جویانه بسیاری از این بانک‌ها را قادر به ارائه حساب‌های پس‌انداز با نرخ بهره بالاتر و وام‌هایی با نرخ بهره پایین‌تر از بیشتر بانک‌های سنتی کرد. بانک‌های مجازی می‌توانستند به صورت مجازی و تنها از طریق یک رایانه رومیزی و سرپرستی سرور و بدون هیچ‌گونه زیرساخت قابل توجهی عملیات خود را انجام دهند. با این وجود، مشتریان در ابتدا در مورد انجام تراکنش‌های مالی از طریق اینترنت شک داشتند؛ به‌ویژه اگر نمی‌توانستند با طرف مقابل ارتباط رودررو داشته باشند.
یکی از اولین بانک‌های مستقیم در ایالات‌متحده، بانک Security First Network است که در اکتبر سال ۱۹۹۵ تأسیس شد و اولین بانک مستقیمی بود که شرکت بیمه سپرده‌گذاری فدرالی آن را تضمین کرد. گرچه SFNB در سال‌های اولیه حیات خود نتوانست سود زیادی به دست آورد، اما نشان داد که مفهوم بانکداری مستقیم قابل اجرا است.
برخی از بانک‌های مستقیم تنها بر حساب‌های پس‌انداز آنلاین تمرکز دارند و به مشتریانی که فقط مایل به دسترسی آنلاین به حساب خود از طریق اینترنت هستند، نرخ بهره بالاتری نسبت به بانک‌های سنتی ارائه می‌دهند. یکی از اولین و موفق‌ترین بانک‌هایی که از این سیستم استفاده کرد، ING Direct بود که اولین بانک مستقیم خود را در سال ۱۹۹۷ در کانادا برپا کرد و سپس آن را به بریتانیا، استرالیا و ایالات‌متحده هم گسترش داد. مالک ING، این بانک‌های مستقیم را در سال ۲۰۱۰ فروخت.
یکی از اولین بانک‌های مستقیم اروپا با خدمات کامل First-e است که توسط ENBA (یک مرکز رشد شرکت‌های اینترنتی در دوبلین که تحت پروانه بانکداری بانک فرانسوی Banque d’Escompte است) تأسیس شد. این بانک ابتدا در سپتامبر سال ۱۹۹۹ در انگلستان برپا شد و توجه زیادی به دست آورد که منجر به ایجاد تعداد زیادی از این بانک‌ها در سراسر اروپا شد. پس از دو سال عملیات، این بانک عملیات خود را در طی انفجار حباب دات کام به اتمام رساند. رقیب این بانک Egg Bank بود که در اکتبر سال ۱۹۹۸ به عنوان یک بانک مستقیم توسط شرکت پرودنشال پی آل سی تأسیس شد. با این وجود، هفت سال طول کشید تا این بانک تبدیل به بانکی مستقیم با خدمات کامل شود.
اولین بانک مستقیم آسیا FinatiQ است که بخشی از شرکت چینی بانکداری برون مرزی (OCBC) در سنگاپور است و در آوریل سال ۲۰۰۰ تأسیس شد. این بانک در سال ۲۰۱۱ بسته شد و عملیات خود را با ساختار بانکداری متداول ترکیب کرد. مادر این بانک، یعنی OCBC می‌گوید: «بانکداری اینترنتی به بخشی اصلی از استراتژی چندکاناله بانک OCBC تبدیل شده که شامل شعب، دستگاه‌های خودپرداز و بانکداری موبایل هم می‌شود».
منبع: پیمنت ۲۴
